21

februari

Seksueel overschrijdend gedrag in de zorg: onderzoek en aanpak

Regelmatig ontvangt Los Bedrijfsrecherche een opdracht om een onderzoek naar overschrijdend seksueel gedrag in de zorg uit te voeren. Dit komt voor tussen medewerkers, maar ook tussen medewerker en patiënt. In dit artikel leest u hoe ik een onderzoek naar overschrijdend seksueel gedrag in een GGZ instelling heb aangepakt. Enkele details in deze casus zijn aangepast, om de privacy van alle betrokkenen te waarborgen.

Overschrijdend seksueel gedrag in een GGZ instelling

In een GGZ-instelling ontvangt de teammanager signalen dat één van haar mannelijke medewerkers overschrijdend seksueel gedrag vertoont naar de vrouwelijke medewerksters. Zij accepteert dit gedrag niet en vraagt advies bij HRM. Deze HRM medewerker bespreekt het voorval met de directie en gezamenlijk confronteren ze de man met zijn gedrag en schorsen hem vervolgens.

Onpartijdig en neutraal onderzoek naar overschrijdend seksueel gedrag in de zorg

Besloten werd om Los Bedrijfsrecherche vervolgens een onpartijdig en neutraal feitenonderzoek te laten instellen naar de voorgevallen feiten. Zo konden zij daarna een gemotiveerde en juiste beslissing nemen over de verdere werkverhouding met de betrokkene.

Men deelde mij mede dat er eerder al een voorval met de betreffende medewerker had plaatsgevonden. Circa twee jaar geleden was er met hem al een verbetertraject gelopen. Juist om mijn neutraliteit te waarborgen heb ik aangegeven dat ik inhoudelijk hier niets van wilde weten.

Onderzoek bij seksueel overschrijdend gedrag in de zorg

Plan van aanpak overschrijdend seksueel gedrag in de zorg

Ik heb voor de opdrachtgever een plan van aanpak opgesteld. Hierbij is aangegeven dat ik een groot aantal medewerkers zou gaan interviewen en dat ik van die interviews een verslag zou opmaken. De geïnterviewden konden deze daarna rustig lezen en ondertekenen. De getekende verslagen zouden bij mij in de kluis worden opgeslagen. Ik zou de opdrachtgever vervolgens rapporteren, waarbij anoniem bleef wie wat gezegd had. De verslagen werden dus niet bij het rapport gevoegd.

Vragen aan geïnterviewden:

  1. Ben je bekend met de geldende protocollen met betrekking tot seksueel overschrijdend gedrag?
  2. Op welke manier wordt hier binnen de organisatie aandacht aan geschonken?
  3. Wat is de werkelijke omgang van de medewerkers onderling in de praktijk?
  4. Welke voorvallen op dit vlak heb jij zelf meegemaakt met deze mannelijke collega of heb je zelf zien en horen gebeuren?

Onbekendheid met protocollen rond overschrijdend seksueel gedrag in de zorg

Uit de 10 interviews bleek dat maar enkele van de door mij geïnterviewden kennis hadden van het protocol. De meesten hadden er wel eens van gehoord en was het bij de aanstelling uitgereikt. Ook bleek dat er vanuit de organisatie vrijwel niets werd gedaan om dit aspect op de afdeling bespreekbaar te maken. Wel werd veel aandacht besteed aan de omgangsvormen tussen medewerker en cliënt.

Het gedrag van deze medewerker in de praktijk


In de betreffende afdeling werd in ongeveer een jaar tijd de helft van de bezetting vernieuwd met medewerkers die nog jong waren en net van de opleiding kwamen. De andere helft was toch van circa middelbare leeftijd.

De jongere categorie zag duidelijk ander gedrag als normaal dan dat de ouderen dat deden. Zo gebeurde het veelvuldig dat als de jongeren elkaar een paar dagen niet gezien hadden. Dan werd er uitbundig geknuffeld of gingen de dames bij de heren op schoot zitten om even ‘bij te praten’. Dit gedrag bevreemdde de ouderen wel. Uiteindelijk werd hier weinig of niets van gezegd.

Voorbeelden van seksueel overschrijdend gedrag in de zorg


Op de vraag of men ook grensoverschrijdend gedrag had meegemaakt of gezien van de betreffende mannelijke medewerker wilden ze eerst niet veel vertellen. Nadat ik ze had geconfronteerd met de instelling waar ze werken (er zaten cliënten met een verslaving, ook op seksueel gebied) werden ze er wel van doordrongen dat het eigenlijk niet kon zo als men met elkaar omging. Daarna wilden ze wel vertellen wat ze gezien of meegemaakt hadden.

Toch hadden ze er wel moeite mee, omdat de betrokken collega zeer kundig en altijd zeer hulpvaardig was. Als er iets heftigs gebeurd was konden ze er met hem altijd goed over praten.

Confronterend gesprek met medewerker
Met de betrokken medewerker is een confronterend gesprek gevoerd. Hij werd hierin juridisch bijgestaan. Hij gaf aan dat de omgang met de jongeren voor hem heel normaal was. De medewerker realiseerde zich niet dat hij eigenlijk een voorbeeldfunctie had voor de grote instroom van jonge mensen op het gebied van deze omgangsvormen. Hij hielp ze juist vaak in het werk. Een duidelijk verweer was ook dat de dames hem nooit tot de orde hebben geroepen. Daarom ging hij ervan uit dat het geen ongewild gedrag van zijn kant was.

Onderzoek Seksueel overschrijdend gedrag in de zorg en organisaties

Voorvallen niet geaccepteerd gedrag

Deze 6 voorvallen van niet geaccepteerd gedrag werden door de groep genoemd:

1. Opmerkingen over kolven
Een medewerkster die net bevallen was moest tijdens het werk kolven. Hij vond het nodig waar iedereen bij was om opmerkingen te maken als: ‘ik kom je zo wel even helpen’ of ‘je borsten zien er nog goed uit’.

2. Nek masseren
De medewerker kon plotseling bij vrouwelijke medewerksters, die administratief werk aan het doen waren, achter hen gaan staan en ongevraagd hun nek gaan masseren.

3. Benen pakken
Een aantal vrouwelijke medewerksters zit in een centrale ruimte te praten, eentje zit op een bureau met de benen over elkaar en hij gaat voor haar staan en drukt ongevraagd haar benen van elkaar.

4. In oor fluisteren
Tijdens een dienstoverdracht van enkele medewerkers zit hij vlak naast een vrouwelijke medewerkster. Hij zit met haar haar te spelen en fluistert in haar oor.

5. Vastpakken en optillen
Op een gegeven moment staan twee vrouwelijke medewerksters in de deuropening van een woonkamer te praten. Hij komt door de gang langs lopen en stapt op één van de twee vrouwen af. Hij pakt haar van achter vast bij een bil en een borst, tilt haar op, in de lucht draait hij haar om en laat haar strak tegen zijn lichaam weer op de grond zakken.

6. Bij heupen pakken
Op een ander moment zitten weer enkele medewerksters in een ruimte. Eén vrouwelijke collega loopt richting een gang en op dat moment komt hij er net aan. Hij ziet haar, spreekt haar aan en zegt: ‘Zo jij gaat met mij mee’. Hij pakt haar bij haar heupen, tilt haar op en gooit haar over zijn schouder en loopt op die manier de gang door.

Bij al deze voorvallen was het duidelijk dat de betreffende dames zich erg ongemakkelijk voelden.

Mening geïnterviewden

Alle geïnterviewden gaven aan dat ze het van de organisatie heel goed vonden dat er een neutrale en onpartijdige onderzoeker was gevraagd dit te onderzoeken. Dit was voor hen ook de reden dat ze wel wilden meewerken aan het onderzoek. Indien het een medewerker van HRM zou zijn geweest hadden ze zich onvoldoende vrij gevoeld om hun verhaal te vertellen.

Deze voorvallen waren uiteindelijk voor de directie voldoende om deze medewerker ontslag op staande voet te geven. Ook al omdat hij eerder gewaarschuwd was voor dergelijk gedrag.

Over de auteur

Jan Los

Jan Los is de eigenaar van Los Bedrijfsrecherche. Dit is een recherchebureau voor bedrijfsfraude en integriteitsconflicten in zorginstellingen. Los Bedrijfsrecherche is een door het Ministerie van Veiligheid en Justitie erkend Particulier Onderzoeksbureau. De verwerking van (persoons)gegevens is aangemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Wij werken volgens de privacygedragscode voor particuliere onderzoeksbureaus en zijn aangesloten bij de Branchevereniging voor Particuliere Onderzoeksbureaus (BPOB).